Pa Pui
Zapi nih kan rian a si bak lo mi nifatin in kan tuan mi pakhat cu zatlaang thawngzamh (social media) ah pumpak nih thawng (news) kan thlah cio mi hi a si. Kanmah kong siseh, mi kong le kan hmuhton mi facebook ah thawng in kan thlah cio mi hi kan rian a si set maw ti hi ruah awk ngai a si.
Kan mawh ve lonak pakhat cu kan i put cio mi smart phone hi thawngthanhnak ca ah hriamnam tha tuk mi a si. Atu cu inn chungkhar kip kan milu zat deng in phone kan i put cio cang hna. Cutik ah kan zapi tein thawngzamhtu ah kan i chuah cang. Zeicatiah bia in siseh, aw in siseh, hmanthlak in siseh nifatin zapi sin i kan thlah cio mi hi thawngzamh rian bak a si.
Thawngzamh rian hi zapi rian a si kun ne lo maw? Si hlah. Zeicatiah thawngzamh rian cu zulhphung le nunzia (ethics) a ngei mi a si, Khrihfa nih zulh ding nunzia a ngeih bantuk in. Cu nunzia cu: Thawng laak tik ah a laak ningcang, tial tik ah tial ningcang le zulhphung ning in a tial lai, kap a ngei lai lo, a thlah mi thawng kong ah tuanvo a ngei lai ti pawl hna aa tel. Pumpak nih facebook in thlah ding a si zong ah thawng phun in thlah a duh ahcun a cunglei hi a telh hrimhrim lai. A telh khawh lo ahcun a thlah lo ah a tha deuh.
Thawngzamh riantuantu kan si pek, pumpak kan si pek ah, thawng pakhat thlah a duh mi nih cun, thawng laak le tial tik ah hriamnam le tahfung bantuk in a biapi mi “Biahalnak phun 6” (Zei dah? Zeitik ah?, Khoika ah? Zeiruang ah? Aho dah? Zeitin dah?) pawl hi a halchih hrimhrim lai. Cu lawng a za rih lo, a laak mi kha a dik mi a si zia fehtertu zumhtlak minung hna bia tawi fiang in a langhter lai. Cu pin ah a hmanthlak fiang tein a langhter khawh ahcun a dik mi le a felfai mi thawng ti in thlah ngam ding a si. A thlah tik zong ah hi thawng hi amah bak nih a lak mi maw, midang thawng aa laakchin mi (thawnghram/chirhchan) kha a langhter ngam rih lai. Asinain zulhphung lo le anmah theihter lo in mi thawng le hmanthlak aa laak ahcun cu cu fir a si.
Ngaihchia ngai a si mi cu nihin Chinmi kan zatlaang thawngzamh (faceebook le online media) pawl ah hi hriamnam 6 a chambau tuk mi hi a si. Pumpak facebook cu um rih seh, Chin online media tampi nih hi thawngzamh zulhphung lo le raltha le daithlang ngai in thawng thlah a si mi hi a poi tuk ka ti. Cunak in a poi rih mi cu, cubantuk online le facebook in thlah mi thawng kha nifatin thawng rel le laaknak ah aa bochan mi kan tam chin lengmang mi hi a si.
Pumpak nih facebook in thawng kan thlah mi ca ah thawng laak zulhphung ning in thawng laak le caan pek a har ca ah, thawng thlah ti mi taktak cu zapi rian a si lo ti a fiang. Zapi hi careltu kan si awk a si ko. Zapi nih namte i tlaih in sa can i timh cio ah cun a si thiam lai lo. Zapi cu vo phawt mi aa laaktu ding kan si. Cubantuk in phone aa put mi poh nih thawng kan thlah awk a si lo. Zapi cu thawng a reltu ding kan si. Zapi nih thawng kan thlah ahcun kan zatlaang a buai tuk lai.
Atu cu mi sawhsawh le zung riantuan mizeipoh nih kan riantuannak kha thawng phunphai in kan thlah cio. Kanmah nawl a si, kanmah konglam a si kan ti men lai. Kan ti zong ah zapi theih ding ah thawng in kan thlah a si ahcun a cunglei thawng zulhphung ning lo cun kan thlah awk a si lo. Zeicati ah sa can thiam lo pa sa can kan chuak lai. Cozah zung riantuan upa nih cheukhat nih an riantuannak kha thawng bantuk, thawng lo bantuk zulhphung tling lo, zumh awk laklawh in a thlah mi kan tam ngai. Pumpak chim lo online media aa ti mi tampi nih thawngzamh zulhphung le nunzia zul lo in thawng laak le thlah mi kan tam chin lengmang. Hi hna pawl ko nih hin kan zatlaang nun a thurhnawmhter ngaingai. Kan zathlaang nun hi a thian le duh a nun awk a si. Mifim le upa lungfim tampi kan zatlaang thawngzamh ah an i tel ngam ti lo. An tih. A ruang cu a thurhnawm tuk.
Kan zaatlaang thawngzamh siamremh a hau cang. Theih mi bia poh chim le huat mi pa poh i thuatnak hmun ah kan hman awk a si lo. Chinmi nunphung ah aa dawh tuk mi thlachiat ruahnak a tlawm tuk cang.
Kan zatlaang thawngzamh ah thawngzamh zulhphung he aa tlaak lo mi hmanthlak: mithi hri in aa awk mi, aa hliamkhuai mi le thihfaak thi mi, ngakchia kum tling lo, misual le zir kong hmanthlak ti bantuk a tam chin lengmang. Hi pawl ah hin hmanthlak telh lo ding le a cheu cu an mit huh in chuah ding an um. Ngakchia tlaihhrem mi hna cu a min, a mui, a konglam le chungkhar langhter lo ding a si. Kha ngakchia kha media, palek, siibawi kip zong nih tuanvo ka ngei ti phun in duh poh in bia hal phung an si lo. Thawng he pehtlai cun ralrin awk le zulhphung tampi lak ah khua kan sa cang.#
