By: Pa Pui
Nihin March 2 ni cu Myanmar Cozah nih “Lothlo hna ni (Peasants’ Day) tiin Zung khar ni ah a tuah mi a si. Hi ni hi General Ne Win nih 1962 kum Cozah a kai in rak thawk mi a si. Nihin Myanmar ram minung 70% hi cinthlak riantuan mi an si. Myanmar nih a cinthlak bik mi le ramleng ah a kuat mi a tam bik zong facang a si.
Nihin Chin miphun nih kan tuan bik mi zong cinthlak a si ve. Cucu facang cin a si ve. Cu hmanh ah tlaanglo thlawh in a si. Cu hmanh ah kum fatin thial lengmang a si. Kum fatin kan i cawm bal lo. Hihi zeiruang ah dah a si. Kawlram cu a hmun mi leikuang in an tuan tik ah kum fatin an thazaang le tangka a dih mi kha an i rinh khawh mi tampi a um. Kannih cu kan nihlawh he kan thazaang he tangka he a vui mi he tuak ah kan sung peng. Cu lawng si lo, kan ram le miphun thanchonak zong a thathnem kho rih lo.
Ramdang ah cun lothlo hi mi sifak ah chiah an si lo, mirum ah an i tel. An ram thanchonak bawmtu hmanh ah an i tel. Kannih Chinram ah cun ramleng thil kuat chim lo, chungkhar pawcawmnak hmanh ah kan hmang kho rih lo. Cu ruang ah sianginn luhnak form i nulepa rian phun poh ah “lothlo” ti lawngte kan tial. Hi nih kan miphun dirhmun le thinlung a niamter tuk.
Cucaah lothlo ti hi nautat ti lo in, chungkhar pawcawmnak ah siseh, ramleng thilkuat tiang ah hman khawh kan i zuam a hau cang. Kan Chinram hi sehzung lei nakin cinthlak tu in kan ser khawh deuh lai. Mi ta deuh nih kan tuah khawh le kan thiam khawh phun zong a si. Kan ram ah cinthlaak ding aa tlaak mi thlai le theikung tampi an um ko. Tahchunhnak ah mitsur, coffee, lakphak, serthlum, tolre, zawngtah, makphek le aithing ti pawl tiang an tampi.
Micheu nih “a zuarnak a um lo i pawcawmnak tlak in cinthlak tuah a phu lo,” an ti. Hihi cu kum 100 nih a kaltak mi khuaruah ning a si. Nihin kan chan cu pehtlaih chan a si. Vawlei pi he i pehtlaihnak a fawi tuk cang. Online marketing chan hmanh kan phan cang. Vawleipi market kan i hrawm kho dih cang. Laitlang i sentawk, hremte kha, tumbor (anphui) le ngacaar tiang hmanh America le Europe ram ah kan zuar khawh cang.
Nihin kan ram vawlei hi cinthlaknak ah kan hman mi a tlawm tuk rih. Inn pawngkam, khua kiangkap, lopil le kan ram vialte hi lawnter sawh lo in thlaikung, thlairawl phuntling cinnak ah hman i zuam cang usih. Cheu khat khuabawi cu an khuami nih a hmun mi dum ca ah ram an hal hna tik ah ram a siang lo mi hna kan um rih. Pek thluahmah ding a si. An tuan taktak khawh nakding tu bawmhchanh le zohfel ve ding a si.
Nihin kan Chin Cozah zong nih a hmun mi pawcawmnak dum hi tha a pek ngaingai cang. UNDP, Gret, CARD hna zong nih tuanpi in tha an rak kan pek peng cang. Cawnpiaknak (awarness) zong tampi an kan tuah cang i kan mit a dei dengmang cang ko. Van i hnek deuh ahcun a rauh hlan ah kan ram hi zohchunh tlak mi chinthlaknak ram ah aa chuah ko lai. Kan paw kan i cawmnak lai. Kan ram in ramleng thilkuat kan ngei lai. Cinthlak in rum khawh a si ko ti hi fiang usih. Hihi Mahte Uknak (Federal) timhlamhnak zong a si.
Cucaah kan ram vawlei hi lawnter lo in dum ah tuah dih usih. Thlai phunkip ciing usih. Kan zapi in lo thlo usih. Lo thlawh hi i nautat hlah usih. “Khuate lothlo fa” ti kha uar usih. Cutik ah Chin miphun nih “Lothlo Ni” kan sunhsak khawh te lai.#
